“Eind 1944 komt het geallieerde front tot stilstand. Het zuidelijk deel van Nederland is bevrijd, maar boven de grote rivieren is Nederland nog steeds bezet. De levensomstandigheden zijn zwaar. Er is gebrek aan vrijwel alles en het regime van de bezetter wordt steeds strenger.

Het front loopt ten zuiden van de Biesbosch. Dit natuurgebied is gedurende de oorlog een vrijplaats voor onderduikers en verzetsstrijders. Doordat het gebied zeer ontoegankelijk is blijven Duitse troepen er weg. Alleen de lokale bewoners weten de weg in het doolhof van kreekjes.

In de winter van 1944/1945 gaan verzetsmensen in de Biesbosch van start met crossen: met kleine bootjes, zoals roeiboten en kano’s, van bezet gebied naar bevrijd gebied (en omgekeerd) varen. Tijdens zo’n crossing vervoeren ze onder andere documenten, foto’s, personen en medicijnen.

Doordat de bezetter steeds strenger optreedt tegen allerlei verzet is het erg moeilijk geworden om met een geheime zender informatie naar bevrijd gebied te verzenden. De Duitse peilteams vinden zo’n zender erg snel. De crossers kunnen dit gedeeltelijk oplossen door de geheime informatie in de vorm van documenten en foto’s naar bevrijd gebied te varen. Ook personen die op de vlucht voor de bezetter zijn of die juist vanuit bevrijd gebied naar bezet gebied gaan (zoals geheim agenten) worden door de crossers overgezet.

Dit is voor de crossers natuurlijk niet zonder gevaar. Op elk moment kunnen ze ontdekt worden, vooral op de grote rivieren die ze moeten overstekken. De crossers proberen daardoor ze veel mogelijk langs de kant van een kreek te varen. Daar is het het donkerst. Bij het volle maan kunnen ze helemaal niet varen. De kans op ontdekking wordt dan te groot.

Er zijn drie crossroutes door de Biesbosch. Eén van de vertrekplaatsen is Werkendam. Vanaf daar gaat het door de Biesbosch naar Drimmelen. Zo’n oversteek duurt ongeveer drie uur, maar dit kan veel langer duren als de crossers zich stil moeten houden. Soms moet er uren gewacht worden voordat de kust veilig is. En het gebeurt ook dat ze zelfs moeten omkeren en weer naar huis varen.

Vooral in de laatste maanden van de oorlog worden de patrouilles van de Duitsers steeds frequenter. Meer boten en meer Duitse soldaten zoeken de wateren af. Het is niet altijd einde verhaal als een crosser gepakt wordt. Alleen in de laatste dagen van de oorlog zijn twee crossers gefusilleerd in Fort De Bilt.

De crossers hebben een wezenlijke bijdrage geleverd aan het verzet. Doordat ze veel medicijnen, zoals insuline, meenamen uit bevrijd gebied, kunnen veel mensen overleven. Ook de informatie over Duitse troepen en verdedigingswerken zijn zeer belangrijk voor het latere strijdverloop.

Bronnen:

Piet van den Hoek

Nationaal Comité 4 en 5 mei”