De winter van 1944/1945 staat bekend als de Hongerwinter. In deze laatste winter van de Tweede Wereldoorlog lijden veel mensen in het westen van het land honger, met rond de 20.000 slachtoffers als gevolg. Deze hongersnood heeft verschillende oorzaken.

Bij het begin van operatie Market Garden, in september 1944, roept de regering in Londen het treinpersoneel op om te staken.  Als gevolg van van deze staking komt het treinverkeer tot stilstand. Maar hiermee komt ook het transport van voedsel voor een groot gedeelte tot stilstand. Het Duitse leger roept uiteindelijk Duits treinpersoneel op. Zij nemen de plaats in van het Nederlandse personeel. Het Duitse leger verbiedt, als gevolg van de staking, de voedseltransporten naar West-Nederland.

Het voedsel wat er is wordt vaak naar Duitsland gestuurd. Ook daar zijn, door de jarenlange oorlog en de tegenslagen voor het Duitse leger, tekorten ontstaan. Nederland wordt langzaam geplunderd.

Tot overmaat van ramp is de winter van ‘44/’45 ook nog één van de strengste winter sinds tijden. Rivieren en meren vriezen dicht. Waar normaal gesproken schepen met voedsel nog konden varen, kan dat nu niet. In het oostelijk en noordelijk deel van Nederland zijn er meer voorraden. Er is echter geen manier om dat voedsel naar het westen van Nederland te krijgen.

Vooral in de grote steden is de hongersnood groot. De gaarkeukens kunnen de vraag bijna niet aan. Het rantsoen wordt met de week minder. Op het laatst moeten sommige inwoners van de grote steden hun toevlucht zoeken in suikerbieten en tulpenbollen. Overal op straat zijn hongerende mensen te zien en er vallen veel slachtoffers.

Naast het tekort aan voedsel is er ook een tekort aan veel andere producten, zoals brandstof, zeep en kaarsen. Het leven komt tot stilstand en het enige wat voor de mensen nu belangrijk is, is dat ’s avonds er eten op tafel komt en dat zoveel mogelijk andere huishoudelijke producten worden gevonden.

Naast het tekort aan eten is brandstof (om te koken en het huis warm te houden) ook erg schaars. De kolenvoorraden in Limburg zijn in handen van de geallieerden. Daarnaast neemt de bezetter ook veel brandstof in beslag.

Mensen zoeken naar iets wat ze kunnen gebruiken om te koken. Bomen worden omgezaagd, de trambielzen worden gestolen en het hout in leegstaande huizen wordt weggehaald. Vaak zijn dit huizen van joden die omgekomen zijn in de vernietigings- en concentratiekampen. De weinige joden die terugkomen vinden hun huis soms totaal gesloopt terug.

Op speciale noodkacheltjes wordt het schaarse eten klaargemaakt. Deze kacheltjes zijn gemaakt van blik of van buizen en vereisen weinig brandstof. Men moet zo zuinig mogelijk zijn met wat beschikbaar is. Inventiviteit wordt ook steeds belangrijker.

Om het voedseltekort in de grote steden aan te vullen gaan veel mensen op hongertocht naar het platteland. Bij boeren is vaak nog wel wat te vinden. Met kinderwagens, fietsen, karren en andere voertuigen waarop voedsel meegenomen kan worden, trekken vaak vrouwen en kinderen erop uit. Mannen gaan in de meeste gevallen niet mee, want de kans om opgepakt te worden en naar Duitsland gestuurd te worden om daar te werken is te groot.

Sommige boeren geven graag wat ze nog hebben aan de mensen op hongertocht, maar sommige boeren geven niets of vragen er hoge prijzen voor. Er zijn boeren erg rijk geworden met het verhandelen van voedsel. De mensen op hongertocht rekenen er op dat ze moeten betalen en hebben vaak geld en/of andere kostbare bezittingen, zoals sierraden meegenomen.

Onderdak vinden is soms ook moeilijk, vaak zijn de mensen op hongertocht genoodzaakt om in schuren te slapen. Om de kou te verdrijven liggen de mensen dicht tegen elkaar.

Een groot gevaar tijdens deze hongertochten is diefstal. Als mensen iets te eten hebben gekregen (of hebben gekocht) dan moeten ze hun bezit goed in de gaten houden. Iedereen is op zoek naar eten en eventjes de andere kant opkijken kan betekenen dat er iets gestolen wordt. Soms breken er vechtpartijen uit. Voedsel is zeer waardevol. Ook Duitse troepen stelen wel eens voedsel. Hier valt bijna niets tegen te doen. Uit de buurt blijven is de beste oplossing.

Bij terugkomst wordt het meegebrachte eten verwelkomd. Dit betekent voor een bepaalde tijd meer eten. Totdat het op is natuurlijk en dan begint vaak weer een tocht.

Het aantal slachtoffers van de hongerwinter is moeilijk te bepalen. Het leven in de hongerwinter is, vooral in de grote steden, tot stilstand gekomen. Voedsel is het enige wat belangrijk is. Het aantal slachtoffers wordt niet bijgehouden.

Het aantal dodelijke slachtoffers wordt geschat tussen de 15.000 en 25.000. De doden die door de honger en de kou vallen, kunnen op sommige plaatsen niet meer worden begraven. De grond is door de vrieskou te hard. De slachtoffers worden op plaatsen gelegd die koud zijn, zoals in kerken. Bijna dagelijks komen hier nieuwe slachtoffers bij.

Iedereen krijgt te maken met de honger en in elke bevolkingsgroep vallen slachtoffers. Maar het meest getroffen zijn de kinderen en de ouderen in de grote steden. Hun weerstand is minder en hierdoor worden ze sneller slachtoffer en sterven eerder. Daarnaast is de hongersnood bij deze bevolkingsgroepen het hoogst.