“Er is geen land waar zo veel onderzoek wordt gedaan naar de omgang met de Tweede Wereldoorlog als in Nederland het geval is.” Dit stelt Kees Ribbens, onderzoeker bij het NIOD en hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. En hij heeft gelijk. Tussen 2007 en 2017 alleen al zijn meer dan 60 onderzoeken uitgevoerd naar de interesse in, omgang met en/of betekenisgeving aan de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Voegt het nieuwste Doelgroepenonderzoek daar dan nog iets aan toe? Absoluut.
Cijfers zijn waardevol en geven inzicht en duiding, maar in dit nieuwe onderzoek is ook heel gericht gekeken naar de mensen achter die cijfers. Wie zijn zij? Waar gaan hun specifieke interesses naar uit? Bezoeken zij weleens een herdenking of museum over de Tweede Wereldoorlog? En zo niet, hoe bereiken we hen? Daarnaast zijn ook die 60 andere onderzoeken uit de afgelopen 10 jaar in kaart gebracht en geanalyseerd.
Al deze resultaten samen geven iedereen die werkzaam is in de sector van de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog een prachtig beeld van de stand van zaken waar het gaat om de omgang in Nederland met die oorlog. Reden voor een extra editie van WO2 Onderzoek uitgelicht, met twee artikelen waarin uitgebreid wordt gereflecteerd op de uitkomsten, conclusies en aanbevelingen van dit Doelgroepenonderzoek.
Platform WO2
Op 5 april 2016 werd op het jaarcongres van het Nationaal Comité 4 en 5 mei het formele startschot gegeven voor de netwerkorganisatie Platform Herinnering Tweede Wereldoorlog (Platform WO2). Doel van dit samenwerkingsverband van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, het Netwerk Oorlogsbronnen, de Stichting Musea en Herinneringscentra 40-45, de Oorlogsgravenstichting, de Stichting Liberation Route Europe en het Nationaal Comité 4 en 5 mei is het levend houden van de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog voor toekomstige generaties.
De belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog is groot en nog altijd groeiende. Tegelijkertijd zien we dat de Nederlandse samenleving de laatste decennia ingrijpend is veranderd en dat zal blijven doen, bijvoorbeeld door het wegvallen van directe ooggetuigen van de oorlog, door de impact van ingrijpende gebeurtenissen wereldwijd en door immigratie. Ook neemt de variatie aan mogelijkheden om het verhaal van de Tweede Wereldoorlog te vertellen nog altijd toe – denk aan alle nieuwe media die zich blijven ontwikkelen. Dit alles was voor de betrokken partners reden om de samenwerking juist nu te intensiveren en te concretiseren.
Het Platform WO2 beoogt met intensievere samenwerking een breder, diverser en jonger publiek te bereiken. Om oude en nieuwe doelgroepen zo effectief mogelijk te kunnen benaderen en gericht aan te kunnen spreken met een passend aanbod, is het cruciaal dat wij deze doelgroepen eerst goed leren kennen. Om die reden verzocht het Platform WO2 onderzoeksbureau Motivaction en de Universiteit Utrecht onderzoek te doen op dit terrein. Zo kwam onder leiding van Arq Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld, een belangrijke partner van Platform WO2, het omvangrijke Doelgroepenonderzoek onder Nederlanders in de leeftijd van 18 tot 80 jaar tot stand.
Vijf doelgroepen
Uniek aan dit onderzoek is dat er verder is gekeken dan de verschillen in bijvoorbeeld leeftijd, opleiding en achtergrond. Op basis van het waarden- en leefstijlmodel van Motivaction én de inzichten die het onderzoek opleverde zijn namelijk vijf zogenaamde doelgroepen binnen het Nederlands publiek onderscheiden. Deze doelgroepen verschillen in de mate waarin zij zich betrokken voelen bij de maatschappij, in wat zij belangrijk vinden in het leven en in de wijze waarop zij het liefst aangesproken en overtuigd worden.
In haar artikel Belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog: wie en waarom? gaat Sabrina de Regt, verbonden aan de Universiteit Utrecht en direct betrokken bij het onderzoek, uitvoerig in op deze groepen en hun interesse in, betekenisgeving aan en omgang met de Tweede Wereldoorlog. Kees Ribbens was als adviseur intensief betrokken bij het onderzoek. In het interview Nadenken over ‘de houdbaarheidsdatum van de Tweede Wereldoorlog’ geeft hij zijn reactie op de belangrijkste uitkomsten. De uitkomsten zelf treft u hier:
Doelgroepenonderzoek 2018
Analyse onderzoeken 2007-2017
Samenvattingen onderzoeken 2007-2017
Over de auteur
Jan van Kooten is directeur van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.