Op weg naar Walcheren
Op weg naar Walcheren
Walcheren staat onder water na bombardementen door de geallieerden op de omliggende dijken. De gevolgen zijn immens en nog jaren voelbaar. Bekijk en lees meer over de onderwaterzetting van Walcheren tijdens de bevrijding van Zeeland in 1944.
Walcheren Zeeland 1944
bron: LIFE magazine.
antwerpen is bevrijd
antwerpen is bevrijd
Met de landing van de geallieerden in Normandië – D-Day, 6 juni 1944 – begint de bevrijding van Europa. De geallieerden rukken snel op door Frankrijk en België, de Antwerpse haven valt op 4 september 1944 ongeschonden in geallieerde handen. De Duitsers beheersen echter nog de monding van de Westerschelde waardoor de haven niet gebruikt kan worden. Op 4 september 1944 is Antwerpen bevrijd.
Duitsers worden afgevoerd uit bevrijd Antwerpen.
bron: Weg naar de bevrijding.
versperde doorgang
versperde doorgang
De opmars van de geallieerden stokte na de herovering van Antwerpen. De Duitse verdediging is vooral langs de Zeeuwse kustlijn geconcentreerd. Met name op Walcheren staan als onderdeel van de Atlantikwall enkele zware kustbatterijen met lange afstandsgeschut.
Kaart.
bron: Omroep Zeeland (Slag om de Schelde)
Op weg naar walcheren
Op weg naar walcheren
Na de mislukte operatie Market Garden willen de geallieerden alsnog zo snel mogelijk de toegang tot de belangrijke haven van Antwerpen vrijmaken. Maar dan moet wel eerst Zeeland worden bevrijd. De geallieerden besluiten Walcheren onder water te zetten om zo de Duitse verdediging te verzwakken.
Luchtfoto inundatie (onderwaterzetting) Veere.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Luchtfoto RAF Domburg.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Bommen op Westkapelle
Bommen op Westkapelle
Op 3 oktober worden de eerste dijken bij Westkappelle gebombardeerd. Pas na de 5e aanvalsgolf van geallieerde vliegtuigen begint er zeewater door de dijk te sijpelen. De aanval wordt gezien als een succes. De keerzijde is dat het bombardement 152 levens eist, bijna 7 procent van de dorpsbevolking.
Bron: Zeeuws Archief.
Inwoners zoeken naar eigendommen in de ruïnes van Westkapelle.
bron: Zeeuws Archief, Polderhuis Westkapelle.
Gezicht op de Zuidstraat in Westkapelle.
bron: Zeeuws Archief, Polderhuis Westkapelle.
Ruïnes in Westkapelle.
bron: Zeeuws Archief, Polderhuis Westkapelle.
Westkapelle na het bombardement.
bron: Zeeuws Archief, Polderhuis Westkapelle.
De verwoestingen in de Zuidstraat in Westkapelle na het bombardement.
bron: Zeeuws Archief, Polderhuis Westkapelle.
aanval geslaagd
aanval geslaagd
Op 7 en 11 oktober worden de Vlissingse Nolledijk, de zeedijk bij Rammekens en de Oostwatering bij Veere gebombardeerd. Tot slot worden op 24 oktober de schutsluizen bij Vlissingen gebombardeerd waardoor het zeewater door Walcheren oprukt. Walcheren staat grotendeels onder water, waarmee de geallieerde opzet is geslaagd.
de invasie
de invasie
De invasie van Walcheren begint op 1 november en op 8 november 1944 is heel Walcheren in handen van de geallieerden.
Het leven met water
Het leven met water
De gevolgen van het zeewater zijn enorm. Alle vegetatie die in het zoute water staat gaat dood. De bodem raakt met zout doortrokken waardoor land- en tuinbouw onmogelijk wordt. Het zou nog jaren duren voordat de eerste ‘normale’ oogst kan worden binnengehaald. Meer dan 2/3 van de woningen loopt schade op of wordt verwoest. Ook ontstaan er ‘waterwoningen’ die 70 jaar later nog steeds vochtig zijn doordat het zout in de muren water aantrekt.
Ondanks alles houden de Zeeuwen bewonderenswaardige goede moed, al duurde de drooglegging veel langer dan verwacht.
Evacuatiebevel van waarnemend burgemeester
van Middelburg namens het Militair Gezag.
bron: Zeeuws Archief.
Vergunning voor een opzichter aan de dijkwerken.
bron: Zeeuws Archief.
Evacuatie van vrouw in klederdracht.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Evacuatie van vrouw in Walcherse dracht.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Evacuatie van geiten.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
In afwachting van evacuatie, in Middelburg.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Loslatend behang door zout in de muren, Oost-Souburg.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
De verwoestende effecten van zout water
“De lucht was verpest door de stank der mossels, die met trossen aan de dode struiken hingen te rotten: het land glom van slik en zout”.
Hendrik Sturm, 1944.
Bron: roman ‘De prijs der vrijheid’, van Hendrik Sturm, smid in Serooskerke.
Door zout aangetaste muur.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Bomen waar de mosselen nog aan vastzitten, achtergelaten door het zoute zeewater.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeelandd.
Koningin Wilhelmina en prinses Juliana bezoeken Walcheren
Prinses Juliana deelt speelgoed uit in Westkapelle, 15 mei 1945.
bron: Zeeuws Archief, Polderhuis Westkapelle.
Koningin Wilhelmina brengt een bezoek aan Middelburg en de overstroomde gebieden in Walcheren.
bron: Instituut voor Beeld en Geluid.
Koningin Wilhelmina in Westkapelle, 15 maart 1945.
bron: Zeeuws Archief, Polderhuis Westkapelle.
Bezoek van koningin Wilhelmina aan Middelburg, 15 maart 1945.
bron: Zeeuws Archief.
DUKW rijdt met koningin Wilhelmina over de Markt in Middelburg, 15 maart 1945.
bron: Zeeuws Archief.
DUKW rijdt met koningin Wilhelmina over de overstroomde Noordweg te Middelburg naar Serooskerke, Domburg en Westkapelle, 15 maart 1945.
bron: Zeeuws Archief.
vervoer over water
Lange tijd zijn verschillende boten en de zogenaamde DUKW’s (uitgesproken als Ducks), Britse militaire amfibievoertuigen, de enige middelen van transport van goederen en personen. Uiteraard als gevolg van de onderwaterzetting maar ook omdat de infrastructuur dusdanig is vernietigd dat het lang duurt voordat alles is hersteld. Wat nog over is na de bombardementen wordt in de tijd daarna door de stroming grotendeels vernietigd en overdekt met slib en klei.
Bootje met huisraad naar Middelburg.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Vervoer per DUKW’s (uitgesproken als ‘Ducks’), Middelburg richting Brigdamme.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Paard en wagen van hofstede Voorzorg tussen Grijpskerke en Oostkapelle.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Paard en wagen op de Noordweg in Middelburg.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Inwoners van Koudekerke.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Kinderen in wagen met paarden, Grijpskerke.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Paard en wagen rijden tussen Grijpskerke en Oostkapelle.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Vertrekplaats van boten op de Seissingel in Middelburg.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Aanlegplaats voor de boot te Middelburg, op het overstroomde eiland Walcheren.
bron: Zeeuws Archief.
Openbaar vervoer in 1945, DUKW op de Noordweg in Sint Laurens.
bron: Zeeuws Archief.
Vervoer van boomstammen in Westkapelle.
bron: Zeeuws Archief, Polderhuis Westkapelle.
het dagelijks leven gaat door
Drooglegging en Wederopbouw
Drooglegging en Wederopbouw
Het dichten van de dijken begint al in 1944 maar ondervindt ernstige problemen door gebrek aan materialen en het ontbreken van infrastructuur. Ook leveren de aanwezige mijnenvelden gevaar op. Het sluiten van de gaten komt in juli 1945 pas echt goed op gang. Door de werking van het tij zijn dan al lange en diepe geulen ontstaan, op sommige plekken zelfs 6 kilometer lang. Het sluiten van de dijken is een erg ingewikkeld proces waarbij voor het eerst caissons, een soort provisorische havens, worden ingezet. Van de toen ontwikkelde techniek wordt nu nog gebruik gemaakt. Op 5 februari 1946 lukt het om het laatste grote gat te dichten. Een enorme operatie is ten einde.
Oproep van de Rijkswaterstaat, er was dringend behoefte aan arbeiders.
bron: Zeeuws Archief.
Tekst van de Radio-Oranje uitzending van 11 februari 1945.
bron: Zeeuws Archief.
DROOGLEGGING VAN WALCHEREN
Het droogleggen is een erg ingewikkeld proces. De Nolledijk bij Vlissingen wordt op 3 september 1945 als eerste gesloten maar breekt 3 maanden later opnieuw door. Op 2 oktober 1945 wordt het gat gesloten. Ruim een week later is ook het gat bij Westkapelle gedicht en kort daarna volgt het gat bij Veere. Het westelijk deel van Walcheren is hiermee afgesloten. Door bij eb de sluizen open te zetten kan de verdere droogmaking zonder pompen plaatsvinden. Gemalen pompen dan nog het resterende water naar buiten. Het oostelijk deel van Walcheren wordt met het dichten van de dijk bij Fort Rammekens op 5 februari 1946 definitief gedicht.
Dijkgat in de Nolledijk, Vlissingen.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
De Nolledijk in Vlissingen wordt op 2 oktober 1945 na eerdere poging nu echt gedicht.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
Wederopbouw van Vlissingen met de werf ‘de Schelde’ waar het schip ‘Willem Ruys’ in aanbouw is, september 1945. Aquarel door W.J. Dingemans.
bron: Zeeuws Archief.
Dijkgat in Westkapelle, met Canadese manschappen.
bron: Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland.
De afgezonken schepen in Veere worden geladen met keileem, oktober 1945. Aquarel door W.J. Dingemans.
bron: Zeeuws Archief.
Bij het dichten van de dijken wordt gebruik gemaakt van Phoenix-caissons, een soort provisorische havens die ook bij D-day in Normandië werden gebruikt.
bron: Zeeuws Archief.
Het gat in de zeedijk bij Walcheren wordt gedicht, het grootste deel van Walcheren is nu afgesloten.
bron: Zeeuws Archief.
Caissons door springvloed uit elkaar geslagen bij Rammekens.
bron: Zeeuws Archief.
Het belasten van een zinkstuk tot het onder water verdwijnt, de dijk bij Fort Rammekens wordt op 5 februari 1946 pas definitief gesloten.
bron: Zeeuws Archief.
Affiche van de Rijksvoorlichtingsdienst over de wederopbouw. Dit affiche werd landelijk verspreid.
bron: Zeeuws Archief.
Vrijwilligsters van de Unie van Vrouwelijke Vrijwilligers uit Groningen komen de huizen schoonmaken.
bron: Zeeuws Archief.
De schoonmaakbrigade wordt ondergebracht in huis De Griffioen in Middelburg en poseert hier in de theekoepel.
bron: Zeeuws Archief.
Muziek tijdens de boomplantdag in 1948 in Westkapelle. Herplanten van bomen na de wederopbouw, nadat de meeste bomen door het zoute water zijn afgestorven.
bron: Zeeuws Archief.
Het park Miniatuur Walcheren opent in 1954, met 600 maquettes van de meest markante gebouwen van Walcheren. Het is na al die jaren nog steeds een grote toeristische trekpleister.
bron: Zeeuws Archief.
waarom deze tentoonstelling?
Er is al veel bekend over de Tweede Wereldoorlog en ook over de Bevrijding in 1944-1945. Weinig mensen weten echter van de onderwaterzetting (inundatie) van Walcheren eind 1944 door de geallieerden. De aanval op de dijken rondom Walcheren was uiteindelijk geslaagd, de Duitsers werden verjaagd. Daardoor kon Noordwest Europa worden bevrijd. Met de verovering van Walcheren was de Antwerpse haven vrij voor doorvoer van oorlogsmaterieel en konden de geallieerden hun opmars voortzetten.
‘De tuin van Zeeland’ is echter voorgoed veranderd. Het duurt tot ver in 1946 voordat Walcheren weer droog is. Deze online tentoonstelling vertelt over de aanleiding en de verstrekkende gevolgen van de onderwaterzetting. En bovenal over de bewonderswaardige moed van de Zeeuwen die ondanks alles volhielden.
bronnen
Voor de online tentoonstelling Walcheren onder Water is zeer dankbaar gebruik gemaakt van vele indrukwekkende foto’s, verhalen en tekeningen. Onderstaand worden alle bronnen benoemd, in alfabetische volgorde.
Beeld en geluid
Imperial War Museums
LIFE (TIME) magazine
National Archives
Royal Air Force (RAF)
Omroep Zeeland
Weg naar de bevrijding
Zeeuws Archief
Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland
colofon
Tweedewereldoorlog.nl is een samenwerkingsverband van partnerorganisaties die zich op verschillende wijzen bezighouden met de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.
Redactie:
Zeeuws Archief www.zeeuwsarchief.nl
Nationaal Comité 4 en 5 mei www.4en5mei.nl
Concept & Realisatie
Black Magic Marker www.blackmagicmarker.nl
Operatie Market Garden
Operatie Market Garden was een geallieerd offensief, in september 1944, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het is de grootste operatie op Nederlands grondgebied tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het was voor de geallieerden en Nederland grotendeels een mislukking doordat de laatste brug (die bij Arnhem) niet kon worden ingenomen en het westen van Nederland mede hierdoor niet bevrijd kon worden. Hierop kreeg het westen van Nederland te maken met de Hongerwinter.
Atlantikwall
De Atlantikwall was een 2.685 kilometer lange verdedigingslinie, die nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog in de bezette gebieden heeft aangelegd ter voorkoming van een geallieerde invasie.