Hanna Hrabarska © Pavlo Terekhov
‘Vanaf het begin heb ik besloten dat oorlog geen leidende gebeurtenis in mijn leven gaat zijn’, vertelt Hanna. ‘Dat laat ik niet toe. Als je jezelf op het negatieve richt, dan verlies je je leven.’
Sinds een jaar woont de Oekraïense Hanna Hrabarska in Amsterdam. Ze groeide op in Kryvyi Rih, in het oosten van Oekraïne. Ze studeerde Rechten en Journalistiek en was druk bezig met haar fotostudio in Kyiv. Met het uitbreken van de oorlog in februari 2022 kreeg haar leven een klap. ‘Ik ben naar Kryvyi Rih gegaan om mijn moeder op te halen. Vervolgens zijn we het land ontvlucht, zonder te weten waar we naartoe gingen. Van Oekraïne naar Slowakije, naar Hongarije, en van Duitsland naar Nederland.
Nu, gevlucht uit Oekraïne, valt Hanna binnen Nederland onder ‘Tijdelijke Bescherming’. ‘Daar moest ik aan wennen. Nu ben ik ineens vluchteling? Ik dacht altijd dat ik uniek was en nu word ik tot een groep gerekend en zodoende bejegend.’ Het heeft haar mensbeeld veranderd. Er zijn dingen die een mens overkomen waar hij of zij geen controle over heeft. ‘Ik begrijp nu dat mensen soms gedwongen worden en niet altijd zelf tot beslissingen zijn gekomen’, vertelt Hanna. ‘Ik had nooit voor mogelijk gehouden dat ik ineens een oorlogsvluchteling zou worden. Binnen één dag hoorde ik ineens tot een andere categorie mensen.’
Het heeft haar nieuwe dingen over het leven geleerd. Bijvoorbeeld hoe dit leven zomaar voorbij vliegt. ‘Er is geen positiviteit in oorlog, het is enkel een tragedie. Dat heeft mij de dingen in het hier en nu doen herwaarderen. Het is belangrijk om op je eigen doelen te focussen en de dingen te doen die jij wilt. Je weet nooit wat er kan gebeuren, dus handel in het nu en doe iets met het kostbare leven dat je gegeven is. Ik heb niet het recht om mij te richten op het negatieve.’ Het heeft Hanna dankbaar gemaakt voor de dingen die ze nu heeft.
Maar, zo vertelt ze verder, deze realisatie is er niet altijd geweest. ‘De eerste maanden nadat de oorlog uitbrak kon ik niet normaal slapen of eten. Je bent constant het nieuws aan het checken en je bent in contact met al je vrienden en familie. In feite leef in je eigen bubbel van trauma.’ Tijdens de eerste weken na het uitbreken van de oorlog bestond haar dieet uit Twix-repen en koffie. Na een tijd begon haar leven langzaamaan weer normaal te worden. Routine bleek het belangrijkste om deze normaliteit terug te vinden en weer te leven zoals haar leven was. ‘De kleinste dingen hielpen mij om me weer normaal te voelen. Hoe ik mijn koffie drink; de dingen die ik eet; de wandelingen en het sporten overdag. Als je met een probleem zit, zoom in, not out. Het is belangrijk om die routine in je leven te hebben.’
Onderdeel van deze routine, is haar passie. Hanna is actief bezig met haar creatieve carrière in Nederland. Tentoonstellingen, documentaires, het geven van fotografielessen, en sinds kort werkt ze ook aan een boek. ‘Ik ben gemotiveerd om verhalen te vertellen met visuele middelen. Maar ik realiseerde mij ook: als je niet bezig bent, dan word je gek. Als je te veel tijd voor jezelf hebt, dan komen donkere gedachtes op.’ De toegang tot informatie met betrekking tot de oorlog heeft eenzelfde effect. ‘Eerst wilde ik alles weten. Ieder nieuwskanaal, iedere website. Maar nu heb ik ervoor gekozen om mijn informatiebronnen te beperken. Enkel vertrouwde vrienden en kanalen.’
Vriendschappen hebben voor haar ook nieuwe betekenis gekregen. ‘Ik heb vrienden hier in Nederland, maar ook in Oekraïne. Sommigen van hen staan aan de frontline. We hebben dagelijks contact.’ De hevigheid van een leven in oorlogstijd maakt dat vriendschappen dieper worden. ‘Het is alsof ze familie van mij zijn.’ Maar, zo legt Hanna uit, het kan ook spanning creëren en om meer gevoeligheid vragen. ‘Je weet niet hoe mensen omgaan met de situatie. Sommigen willen graag steun, anderen willen er niet over praten. Het is belangrijk om te weten wanneer jouw mening en advies ongewenst is. Je weet nooit wat iemand allemaal heeft meegemaakt. En sommige mensen zijn veerkrachtiger dan anderen.’ Persoonlijke relaties zijn bewuster en bedachtzamer geworden, merkt Hanna op.
Dit heeft ook betrekking op haar verbinding met de Nederlandse samenleving. ‘Ik wil de vluchtelingenstatus een gezicht geven.’ Door haar persoonlijke verhaal te delen in haar werk en kunst, wil Hanna een persoonlijke dimensie toevoegen aan de informatie die veel Nederlanders via het nieuws verkrijgen. ‘Op deze manier kunnen mensen gemakkelijker relateren.’ Dat is ook iets dat zij zelf heeft gemerkt. ‘Zelf, enerzijds, kan ik goed relateren aan mensen die ook dingen hebben meegemaakt. Anderzijds heb ik soms moeite met relateren aan Nederlandse jongeren. Alles was veilig en perfect voor hen, wat klagen sommigen dan nog?’ Een oorlog geeft nieuwe invulling aan definities van veiligheid, noden en gebreken.
‘Ik realiseerde mij dit toen ik tijdens mijn reis in Nederland door Austerlitz kwam. Ik zag borden langs de weg die waarschuwden voor overstekende kikkers. Een land waar zelfs de kikkers veilig zijn, dat is een land waar ik wil leven.’
English:
‘The smallest things helped me feel normal’ – Hanna Hrabarska (1986)
‘From the beginning I decided that war is not going to be the main event of my life’, Hanna says. ‘I will not allow it. If you focus on the negative, you lose your life.’
Ukrainian Hanna Hrabarska has been living in Amsterdam since one year. She grew up in Kryvyi Rih, in the eastern part of Ukraine. She studied Law and Journalism and was working in her own photo studio in Kyiv. When the war broke out in February 2022, her life took a turn. ‘I went to Kryvyi Rih to pick up my mother. Then we fled the country, without any understanding of where we were going. From Ukraine to Slovakia, to Hungary, and from Germany to the Netherlands.’
Having fled Ukraine, Hanna now has Dutch ‘Temporary Protection’ status. ‘I had to get used to that. Now I am a refugee? I always thought that I was unique and now I am put in a group and seen in a certain way.’ It has changed her perspective towards humans. There are things that happen to someone, over which he or she has no control. ‘I now understand that people are sometimes forced and did not always make decisions themselves’, Hanna tells. ‘I never thought it was possible that I would, all of the sudden, become a war refugee. Overnight, I belonged to a different category of people.’
It has led to new realizations about life and the ease by which it passes. ‘There is no positivity in war, only tragedy. That made me revalue the things we do in the present reality. It’s important to focus on your own goals and do the things that you want. You never know what is going to happen, so act now and make something of the precious life that is given to you. I have no right to focus on the negative.’ It has made Hanna grateful for the things she has now.
But, as she continues, this realization has not always been on the forefront. ‘The first months after the war broke out, I could not sleep or eat properly. You are constantly checking the news, staying in touch with all your friends and family. You basically live in your own bubble of trauma.’ The first weeks after the war broke out, her diet consisted of Twix bars and coffee. After a while, her life slowly started to regain its normalcy. Routines proved to be the most important thing in reclaiming life as it was. ‘The smallest things helped me feel normal. The way I drink my coffee; the things I eat; the walks and workouts during the day. When you have a problem, zoom in, not out. It’s important to add routine to your life.’
Part of this routine, is her passion. Hanna is actively pursuing her creative career in the Netherlands. Exhibitions, documentaries, teaching photography, and lately she is also working on a book. ‘I am motivated to tell stories through visual tools. But I also realize: if you are not busy, you would go mad. Too much time for yourself and you’ll start wandering towards the darker places.’ Access to information regarding the war can also induce similar patterns. ‘At first, I wanted to know everything. Every news channel, every website. But now I chose to limit my sources of information. Only trusted friends and channels.’
Friendships and family have also gained new meaning. ‘I have friends here in the Netherlands, but also back in Ukraine. Some of them are on the frontline. We stay in touch every day.’ The intensity of a war-torn life deepens the meaning of friendships. ‘They are like family now.’ But, as Hanna relates, it can also create tension and requires more sensitivity. ‘You don’t know how people are dealing with the situation. Some like support, others don’t want to talk about things. It is important to know when to hold back advice or opinions. You never know what someone has been through. And some people are more resilient than others.’ Hanna notices how interpersonal relations have become more considerate and conscious.
This also applies to her connection with Dutch society. ‘I want to give the refugee status a face.’ By sharing her personal story, through her work and art, Hanna wants to add a personal dimension to the information Dutch people are receiving from the news. ‘This way, people can relate better. I understand that life is not the same for everyone, so sometimes it’s difficult for others to relate.’ This is something that she has become aware of herself. ‘For me, on the one hand, I can relate to people that have endured things more easily. But on the other, it is also difficult to relate to younger Dutch people. Everything was safe and perfect for them, what are they still complaining about?’ A war provides new meaning to notions of safety, and needs and wants.
‘I realized this when I came through Austerlitz during my travels in the Netherlands. I saw these signs next to the road, that warned for frogs crossing the road. A country where even the frogs are safe, that is a country where I want to live.’